واکاوی واژه انسان

انسان از انسیان بوده که ریشه در «نَسِیَ»،نسیان و فراموشی و ریشه در «اُنس» عادت و خو گرفتن دارد.

واژه “انسان” ریشه در زبانهای ایرانی باستان دارد و تحول جالبی را در طول تاریخ زبان فارسی پشت سر گذاشته است. در اینجا ریشه شناسی آن را بررسی می کنیم:

۱. ریشه ایرانی باستان:

• در زبان اوستایی، واژهٔ مَرِتو (mərətu-) یا مَشیَ (mašya-) برای اشاره به انسان استفاده میشد.
• مَرِتو به معنی “فانی، میرنده” است (از ریشه mer- بهمعنی مردن).
• مَشیَ به نخستین زوج انسان (مشی و مشیانه) در اساطیر زرتشتی مربوط می شود.

۲. تحول در زبان پهلوی:

• در فارسی میانه (پهلوی)، واژه “مَردوم” (mardōm) به معنی “مردم” یا “انسان” به کار می رفت.
• همچنین، “انسان” در پهلوی به صورت “انوشَک” (anōšag) نیز آمده که به معنی “جاودانه” است (از ریشه an- به معنی “نفس کشیدن” یا “زندگی”).

۳. ورود به فارسی نو:

• “انسان” از ریشهٔ پهلوی “انس” (انسـ) + پسوند ـان ساخته شده است.
• “انس” در پهلوی به معنی “بشر، آدمی” بود و با واژهٔ عربی “إنسان” همریشه است.
• هر دو (فارسی “انسان” و عربی “إنسان”) از ریشهٔ سامی “ن-س-ی” (به معنی “فراموش کردن”) یا “أ ن س” (به معنی “انس گرفتن”) گرفته شده اند.

۴. نظریه های دیگر:

• برخی پژوهشگران معتقدند “انسان” ممکن است با واژهٔ اوستایی “نَر” (nər-) به معنی “مرد” مرتبط باشد.
• در متون کهن، گاه “آدم” (از عبری آدام) یا “بشر” (از عربی) نیز به جای انسان به کار رفته است.

جمع بندی:

• ریشه اصلی “انسان” به زبانهای ایرانی (اوستایی و پهلوی) و همچنین زبانهای سامی (عربی) بازمی گردد.
• در فارسی امروز، این واژه هم معنی با “بشر” و “آدمی” است و بار معنایی فرهیختگی و برتری بر دیگر جانداران را دارد.
• برای تماشای کامل فیلم، به نشانی زیر در یوتیوب بنگرید
  • https://youtu.be/eWu5VEQV1HQ
  • گردآوری و پژوهش: دکتر حسین محمدی مبارز(ایلیا)