عروض و قافیه۹

📖آشنایی با عروض و قافیه۹

🌸بسم‌الله الرحمن الرحیم

هست کلید درِ گنجِ حکیم🌸

🔶مبانی وزن شعر فارسی۷

🔷ارکان۲:

💠برای سهولت، تصویرِ جدول ارکان را در زیر آورده ایم؛

چنانچه ملاحظه می‌کنید در هیچ رکنی بیش از دو هجای کوتاه متوالی و سه هجای بلند متوالی قرار نگرفته است.

از این ارکان فَعْ و فَعَلْ فقط در پایان مصراع می آیند. اما ارکانی که به هجای کوتاه ختم شده‌اند هیچ گاه در پایان  مصراع قرار نمی‌گیرند(فقط در آغاز و میان مصراع می‌آیند).

از بقیه‌ی ارکان، هم در آغاز و هم در حشو و هم در پایان مصراع استفاده می شود.

✅ اغلب اوزان بر اساس پایه‌های چهار هجایی و سه هجایی است.

🔷وزن:

🎶آهنگی را که از ترکیب و توالی منظم و مخصوصی از هجاها به وجود می‌آید وزن گویند.

واحد وزن یا حداقل وزن، رکن است.

ارکان به دو طریق زیر با هم جمع می‌شوند و وزن مصراع را به وجود می‌آورند:

۱- متفق الارکان(متحد الارکان)

مثل: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن

(ل – – –) چهار مرتبه

۲- متناوب الارکان

مثلا: فعلاتُ فاعلاتن فعلات فاعلاتن

(ل ل – ل/ – ل – –/ ل ل – ل/– ل – –)

❗️تذکر: قدما گاهی شعر را به نحوی رکن‌بندی می‌کردند که هیچ نظمی مابین ارکان به چشم نمی‌خورد، یعنی نه متفق بود و نه متناوب؛

مثل این وزن:

مفعول فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلُن

(– – ل/ – ل – ل/ ل – – ل/ – ل –)

به این گونه اوزان، مختلف الارکان می‌گفتند. اما این‌گونه اوزان را نیز می‌توان به نحوی رکن‌بندی کرد که مابین ارکان اتحاد یا تناوب باشد و مثلاً به جای وزن فوق گفت:

مستفعلن مفاعل مستفعلن فعل

👈که با توجه به اینکه فَعَلْ(= مفا) دو هجای اول مفاعلُ است، وزن، متناوب الارکان محسوب می‌شود.

❗️ما در متن کتاب، اوزان را به همان طریق سنتی رکن‌بندی می‌کنیم تا رابطه‌ی ما با عروض قدیم قطع نشود؛

اما در حاشیه‌ی کتاب به رکن‌بندی صحیح که کیفیت به وجود آمدن وزن را به یکی از دو طریق ذکر شده بیان می‌کند اشاره خواهیم کرد.

آشنایی با عروض و قافیه– عروض و قافیه پرفسور شمیسا – آموزش عروض و قافیه دکتر روح الله هادی – فرهنگ توصیفی اصطلاحات عروض استاد حسین مدرسی – تحقیق : ایلیا – علیاری ( دکتر حسین محمدی مبارز – دکتر علیرضا علیاری- https://adabkhane.com/