🕌واکاوی واژه محراب 🕌
🕋بسم الله الرحمن الرحیم
هست کلیدِ درِ گنجِ حکیم 🕋
🕌محراب: قبله، جایگاه امام در مسجد، عبادتگاه، جایگاه کشیش، مقصوره، شاه نشین، صدر اطاق، پیشگاه مجلس
این لفظ بر محل مقدس و هیکل دلالت مینمود که خدای تعالی مشیت خود را در آنجا برای بنی اسرائیل ظاهر میفرمود وگاهی از اوقات محراب قصد از تمام هیکل می باشد. (📚قاموس کتاب مقدس ).
🕌ريشه كلمه محراب
برخی بر اين باورند كه ريشه محراب از فعل حرب به معنی «جنگيدن» است و بنابراين محراب هم به معنی «ميدان جنگ» است و اشاره به «محل جنگيدن با شيطان» دارد و برخی ديگر اين توضيح را برای ارتباط اين واژه و فعل كافی نمی دانند و به دنبال ريشه آن در زبان‌های ديگر هستند.
اين واژه پيش از اسلام برای اشاره به نوعی بنا به كار می رفته است.
همچنين به پرستش‌گاه‌های آيين مهرپرستی كه در ايران و بين النهرين رواج داشته است مهرابه گفته می شده است.
این کلمه در عرب پیش از اسلام نیز به کار می رفته است. محراب در بیت المقدس جائی بود که تابوت سکینه را آنجا نهاده بودند و پیغمبران وحی را در آنجا می شنیدند.
🕌گودی محراب نماز
گفته شد كه محراب در تعابير اهل معنا؛ محل حرب با شيطان و نفس اماره را گويند. به همين دليل در مذهب شيعه آن‌را گود می سازند؛ تا از بروز غرور در نفس امام جماعت جلوگیری كند.
همچنين گفته شده كه گودی محراب تداعی كننده سنگر مجاهدين و مبارزين در جبهه‌های جنگ است. و اين خود به امام جماعت اين معنا را القاء می‌کند كه در سنگر تبيين معارف دين و احكام اسلام و قرآن ايستاده است.
🕌چگونگی محراب در عبادتگاه ساير اديان:
يكی از جلوه گاه‌های معماری آيينی در مذهب يهود و نصاری و مسلمانان؛ محراب معابد است كه در مساجد دور آن را به شكل قوسی آيات قرآن می‌نویسند . شريف‌ترين محل نشستن و صدر مجلس را هم محراب می‌گویند .
گفته شده كه در آيين مهرپرستی ؛ مهرابه محل پرستش و راز و نياز بوده است و در خانه‌های قديمی قسمتی فرورفته در شبستان‌ها بود كه به آن «مهرابه» می‌گفتند و در طول زمان و استعمال زياد مهرابه به محراب تبديل شد.
در دين يهود و نصاری و اسلام، معبد و محراب از جايگاه خاصی برخوردار است. يهوديان محراب را به شكل اتاقك و بالاتر از زمين می ساختند (آيه ۲۱ سوره صاد دلالت بر اين حقيقت دارد). روی همين حساب است كه گويند كسانی كه دو طرف محراب می‌ایستند بايد امام را ببينند والا نمازشان باطل است.
🕌محراب ابرو ؛ خمیدگی ابرو. (یادداشت مرحوم دهخدا).ابروی معشوق.
فلک جز عشق محرابی ندارد
جهان بی خاک عشق آبی ندارد.
نظامی.
کی دعای تو مستجاب شود
که به یک روی در دو محرابی.
سعدی.
مرا روی تو محراب است در شهر مسلمانان
وگر جنگ مغول باشد نگردانی ز محرابم.
سعدی.
در نماز خم ابروی تو با یاد آمد
حالتی رفت که محراب به فریاد آمد
حافظ
🕌قبله. جهت عبادت. آنجا که روی بدان عبادت کنند :
به یک هفته بر پیش یزدان بُدند
مپندار کآتش پرستان بُدند
که آتش بدان گاه محراب بود
پرستنده را دیده پر آب بود.
فردوسی.
📚منابع
- لغت نامه دهخدا
- گودی محراب نماز به خاطر چيست؟ خبرگزاری حج.
- فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه محراب، در دسترس در واژه یاب، بازیابی: 6 بهمن 1392.
- جواد محدثي، هنر در قلمرو مكتب، ص221، در دسترس در اندیشه قم.
- نثر طوبی (دائره المعارف لغات قرآن کریم)، علامه شعرانی، ج1، ص 164
به کوشش: دکتر حسین محمدی مبارز
