شرح بیت بیدل دهلوی

بیدل دهلوی

بسم الله الرحمن الرحیم
هست کلید درِ گنجِ حکیم

دست ما و دامن حيرت كه در بزم وصال
عمر بگذشت و همان چشم نديدن باز بود

❇️تفسیر بیت بیدل:

✴️در بزمگاه رسیدن، عمر در گذار است و دست ما بجای گرفتن دامان محبوب، دامن حيرت را گرفته؛ چراکه باچشمِ باز،توان دیدنِ[ رخ تابان معشوق/ حجاب نورانی] نیست. و یا آنکه :
در بزمگاه رسیدن ،بجای اینکه دست بر دامن محبوب زنیم. دامن حيرت را گرفته ایم. چراکه با چشمان باز هم ،توان دیدن جمال تابان معشوق را در گذار عمر نیافته ایم.

❄️مثال ساده: تصور کنید به وصل یک منبع نورانی(چراغی قوی، شمع، خورشید،ماه و… )دست یافته اید.اما به دلیل شدت تشعشع-با وجود چشم باز – توان دیدن منبع وجود ندارد.

❄️عاشق اگر به وصل معشوق هم برسد. باز در هجران است. زیرا نه توان دیدن دارد نه توان سخن گفتن را. نیست عاشق را زبان گفت و گو / چون که با معشوق گردد روبرو
باری،گفته بودم چو بیایی غم دل با تو بگویم
چه بگویم که غم از دل برود چون تو بیایی (١).اگرچه برای تقریب ذهن به موضوع، مثال از نور خورشید و ماه، زده شد و گرنه، تابندگی رخ محبوب کجا و تابش آفتاب و ماهتاب کجا. میان ماه من تا ماه گردون / تفاوت از زمین تا آسمان است.
و نیز: شمع را باید از این خانه برون بردن و کشتن / تا به همسایه نگوید که تو در خانه مایی/(٢) کشتن شمع چه حاجت بود از بیم رقیبان / پرتو روی تو گوید که تو در خانه مایی ( منسوب به سعدی).

♦️تفسیر عرفانی
دست ما و دامن حيرت كه در بزم وصال
عمر بگذشت و همان چشم نديدن باز بود
(بیدل)
☀️از دیدگاه عرفانی، اگر عاشق در هجران باشد. در حجاب ظلمانی است و اگر به وصل برسد، حجاب نورانی را در پیش دارد. در هجران که دیداری نیست، باری در وصل است که دیدار میسر است اما تشعشع جمالِ معشوق، حجاب نورانی ایجاد می کند و عاشق را به حیرت فرو می برد تا آنجا که چشم دارد و توان دیدن ندارد.اما عارف این وصل را خواهان است و پیوسته می گوید: ربِّ زدنی تَحیُّرا!
❄️ شاهد مثال،حافظ می فرماید :
حجاب دیده ادراک شد شعاع جمال ( حجاب نورانی) بیا و خرگه خورشید را منوّر کن ( حجاب ظلمانی)
❄️دیده ادراک به دلیل شدت تشعشع جمالِ محبوب، به حجاب نورانی رسیده و توان دیدن را – باوجود چشم باز – ندارد.
حافظِ بزرگ، راهی برای عارفِ سالک، در مصراع بعد می آورد که: دل ( خرگه خورشید / خیمه گاه فیوضات الهی) را باید نورانی کرد تا بتوان جلوه معشوق را به دیده ادراک دریافت. (۳) نورِ دلِ عاشق می تواند با پرتوِحسن الهی، رابطه ای ایجاد کند. این رابطه نیز نسبی است.زیرا سنخیت نور نسبیِ عارف سالک،با نور مطلق خداوندی، معتبر نیست. چراکه مخلوق، فقیر بالذات و فقیر مطلق است و خالق غنی بالذات و غنی مطلق. یعنی هيچ گاه مخلوق به وصال خالق نمیرسد و همیشه حجابی وجود دارد. تنها می شود به خداوند نزدیک ( مقام قرب)شد. آری:
مبهوتِ بی مثالیِ ذاتت، اصیل ها / تکراری اند پیشِ خدا، بی بدیل ها / تا پیشگاهِ قرب توتنها رسیده عشق/ آنجا نمی رسند به او، جبرییل ها (شعر :
حسين محمدی مبارز)

منابع:

  1. سعدی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل 509.
  2. همان منبع.
  3. شرح غزلیات حافظ [ ۴ جلدی ]، دکتر بهروز ثروتیان، چاپ۲، تهران، ۱۳۹۳، دفتر سوم.

🔹نظر استادان درباره شرح بیت بیدل( شارح: دکتر حسین محمدی مبارز )

📜نظر استاد مجاهدی:استفاده بردیم. خداوند وجود نازنین شما را برای سالکان طریق توحید نگاه دارد.

📜نظر پروفسور دادبه: با درود و سپاس!استفاده کردم. موفق باشید.

ایجاد کننده پست 91

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Related Posts

کلمه مورد نظر را تایپ کنید و کلید اینتر را بفشارید در غیر اینصورت با دکمه Esc خارج شوید.

بازگشت به بالا