گرگ بالان دیده/باران دیده/دالان دیده؟ – ضرب المثل24

ضرب المثل24

بسم الله الرحمن الرحیم

هست کلید درِ گنجِ حکیم

گرگ بالان دیده/باران دیده/دالان دیده؟

❇ در پیش درآمد، دلایلی را که تا کنون به معانی بالان و باران پرداخته اند، می آورد.

اما در پایان، دیدگاهی ( دالان/بالان) نو،پیش چشم نهاده می شود:

گرگ باران دیده :

وجه تسمیه را اینگونه ذکر کنند که گرگ تا وقتی باران ندیده است از آن بسیار می ترسد

و حتی الامکان احتیاط میکند تا اینکه به طور اتفاقی، مجبور به خوردن باران شود.

بعد از آن دیگر نمی ترسد، از این جهت مثل مذکور برای کسی استعمال می شود که کار آزموده و زیرک شده باشد. (فرهنگ نظام).نظامی می سراید:

ز باران کجا ترسد آن گرگ پیر

که گرگینه پوشد بجای حریر.

و دیگری سروده :

دوش میرفتم بکوی یار، بارانم گرفت

در میان عاشقان، من گرگ باران دیده ام .

(انجمن آرای ناصری ص 72) (آنندراج ).

کمال خجندی نیز ( قرن هشتم) می سراید:

مرا از گریه ی بی حد نترسانید ای یاران

که گرگی اینچنین،باران فراوان یاد می دارد. 

❇امابه کار بردن واژه ی باران در این اصطلاح ممکن است نادرست باشد زیرا همه‌ی گرگ ها،باران دیده هستند

و گاه در روزهای زمستانی و بارانی بیشتر از لانه بیرون می شوند و به شکار می روند

و اگر باران دیدن علت با تجربه شدن گرگ باشد، این شامل تقریبا همه حیوانات است نه فقط  گرگ ها.

گرگ بالان دیده :

اما معنای عبارت “بالان” در لغتنامه دهخدا:

 بالان:تله ی جانوران،دهلیز.

و نیز طبق این منابع:برهان قاطع،فرهنگ رشیدی،فرهنگ لغات شاهنامه،انجمن آرای ناصری و ناظم الاطباء :تله ای که بدان جانوران گیرند.

✴دهخدا از قول صاحب انجمن آرای ناصری می گوید:

از اینجاست که  آنکه را مجرب در امور باشد و به مصائب گرفتار شود “گرگ بالان دیده” گویند و این مشهور است و بقول رشیدی باران غلط است.( فرهنگ رشیدی)

 ✴پس ” گرگ بالان”، گرگی است که چند بار از دشواری و خطرِ بالان، نجات یافته وپختگی و آزمودگی لازم را در شکار پیدا کرده باشد.

معنای کنایی

✴اما اصطلاح ” گرگ بالان دیده “برای آدمی، آن است كه آزموده ، سرد و گرم چشیده و دنیا دیده باشد. وشاید این افراد آزموده آنانی هستند

که با اندیشه های عاقلانه ازهمه ی دشواری ها و بلاها، رهایی یافته و راه و رسم زندگی را فرا گرفته اند

و ممکن است عامه ی مردم چون معنی واژه‌ی “بالان” را نمیدانستند آن را به باران و بدین ترتیب اصطلاح را به ” گرگ باران دیده ” تبدیل کرده اند.

🔮نویسنده گرگ بالان دیده را می پسندد. چراکه جدای از دلایل یاد شده، می نویسد که بالان، همان معنی دالان و دهلیز را دارد که جای تنگ و باریک را گویند.

در این معنا نیز،محمد غزالی (در کیمیای سعادت، ج ۲،ص۶۱۶) آورده است: …و اگر تو را گویند در بالانی [ دالانی] شو تاریک که ندانی که در آن بالان چاهی ست یا سنگی…

تحقیق : ایلیا – علیاری /دکتر حسین محمدی مبارز – دکتر علیرضا علیاری.

ایجاد کننده پست 168

2 thoughts on “گرگ بالان دیده/باران دیده/دالان دیده؟ – ضرب المثل24

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Related Posts

کلمه مورد نظر را تایپ کنید و کلید اینتر را بفشارید در غیر اینصورت با دکمه Esc خارج شوید.

بازگشت به بالا